Sufizam, odnosno tasavuf, mistički je aspekt islama, način života usmeren prema ostvarenju božjeg jedinstva i prisustva kroz ljubav, iskustvenu spoznaju, asketizam i ekstatičko jedinstvo sa Tvorcem.
Termin sufi i sufizam (tasavuf) potiču od belog vunenog ogrtača (suf) koju su nosili muslimanski asketi. Sufiji smatraju da je sufizam počeo sa Muhamedom, zbog čistote njegovog bliskog odnosa sa Bogom, njegovog otkrivenja i mističnog penjanja kroz nebesa. Dokaze su nalazili u njegovim delima i izrekama (hadis) i u Kuranu koji se pokazao nepresušnim izvorom. U tradiciji Muhamedove zajednice postojali su posebno pobožni i nepokolebljivi vernici čiji je zavet bio da čuvaju čistotu vere koja se razvijala nezavisno od uticaja sveta.
Postojali su pobožni muslimani, koji su se odricali svakog poseda, želeli su živeti jednostavnim životom i uobičajeno su se zvali fakir i derviš, što znači „siromašan“. U znak asketizma odevali su se u grube vunene haljetke (suf). Redovništvo se u islamu javlja u drugoj polovini 8. veka u istočnom, šiitskom islamu na granicama Mesopotamije. U 9. veku se mistički pokret sukobljuje u Basri i Bagdadu s racionalističkom teologijom (kalam) sunitskog smera. Sufiji su često nailazili su na žestok otpor službenog islama, izazivajući optužbe zbog panteizma, libertinizma i zapuštanja ritualnih dužnosti. Smatra se da su na sufizam, između ostalog, uticali asketizam hrišćanskih monaha i neke neoplatonističke ideje.
U 10. veku naziv sufi za islamske mistike i askete poznat je u celom muslimanskom svetu. Mnogi su se odvojili od prijatelja, presekli porodične veze i odbacili hranu i zaklon. Odnos između učitelja i učenika predstavljao je samu srž sufijske prakse. Učitelj je trebalo da bude pažljivo izabran, a nad novajlijom je trebalo da mu bude data potpuna moć. Veliki učitelj je mogao da bude smatran i svecem (Vali Alah, „prijatelj Boga") u kom slučaju bi nastavio da pruža blagodatnu moć čak i posle smrti, a njegov grob bi postao mesto hodočašća. Grupe đaka su počele da se okupljaju oko velikih učitelja, a zajednička staništa su se razvila u svojevrsne manastire već pred kraj 8. veka. U prvo vreme to su bile slučajne i prolazne, a u dvanaestom veku postale su vrlo često darivane i razvijene organizacije sa političkom moći, hijerarhijskom lestvicom, monaškim pravilima i institucionalizovanim lancima inicijacije. Ugledni među redovima bili su bektašije (sredina 14. veka), suravadije (oko 1200. godine postali su uticajni i u Indiji), rifaije ili zavijajući derviši (sredina 12. veka, poznati po neverovatnim egzibicijama), egipatske šazilije, kadirije i nakšbendije. Sufijske bratovštine uključivale su derviške redove i fakirski pokret, a mnogi od njih postoje i danas, najviše na severu Afrike.
Jedan od izvora sufizma u Kuranu se nalazi u preporuci da se praktikuje zikr, koji znači pamćenje, kontemplaciju ili prizivanje Boga (na primer, 13:28, 33:14). U sufijskoj praksi, to može biti praćeno molitvenim brojanicama, kontrolom disanja, muzikom ili okretnim plesom po kojem znamo derviše Mevlevije.
